Handen wassen. Dit is iets wat wij allemaal dagelijks doen. Waarom? Je wilt niet met vieze handen aan je eten zitten. Dit gaat immers ook je lichaam in. En het voelt ook niet erg prettig om met vieze handen op het toetsenbord te zitten, of om iemand hiermee een hand te geven. Dus we vinden het gevoel van schone handen wel belangrijk. Maar in hoeverre staan we hier echt bij stil? Want ondanks dat we onze handen wassen, wil het niet altijd zeggen dat het een gezonde handhygiëne betreft.
Denk aan agressieve, antibacteriële zepen die ook de goede bacteriën kunnen doden. Je huid heeft namelijk ook een bacteriële flora die in stand moet worden gehouden. Goede zeep moet goed genoeg schoonmaken, maar tegelijkertijd je huid respecteren. En helaas is dit met veel voorkomende zepen die je bijvoorbeeld in de supermarkt vindt, niet het geval. Zeker nu we richting de winterperiode gaan, is het wel zo prettig om geen droge, geïrriteerde handen te hebben.
Naast het feit dat het fijner voelt om geen uitgedroogde handen te hebben; zijn droge handen ook gevoeliger voor binnendringende bacteriën. Daarom is het ook niet verbazend dat hele droge handen eczeem kunnen oplopen.
In deze blog vertellen we je alles wat je moet weten over een gezonde handhygiëne. Na het lezen van dit artikel weet je voor altijd hoe je het beste je handen kunt wassen. Van een gewone, alledaagse handeling waar je misschien niet zoveel bij nadenkt, wordt het een bewuste handeling waarbij je kiest wat voor jouw handen, jouw gezondheid, en ook nog eens de planeet het beste is. Laten we beginnen.
Waarom handen wassen?
Zoals uit bovenstaande stukje ook blijkt, wassen we natuurlijk onze handen om hygiënisch te zijn. We willen geen bacteriën binnenkrijgen, en liever al helemaal niet met vieze handen aan het eten zitten. Maar heel vaak zijn we ons niet eens bewust van hoeveel bacteriën er op onze handen kunnen zitten. Want wist je dat na een bezoek aan het toilet, er ongeveer 200 miljoen bacteriën op je handen zitten? Ja, dat lees je goed. Als je je handen daarna dus niet wast, kunnen bacteriën via slijmvliezen het lichaam binnenkomen wanneer je met je handen je mond, neus, of ogen aanraakt. En dit kan vervolgens een infectie veroorzaken, waardoor je bijvoorbeeld griep of een verkoudheid krijgt.
Een interessant weetje: 47% van de ziektes zijn te voorkomen indien de handen goed gewassen worden. Dit wordt ook logisch als we nadenken hoeveel bacteriën er op onze handen kunnen zitten. Al helemaal als ruimtes worden gedeeld met andere mensen, dan heb je nog meer te maken met verschillende bacteriën. Ieder mens draagt namelijk bacteriën met zich mee; en mensen kunnen ook virussen meedragen die je ziek kunnen maken.
Misschien is het je ook al eens opgevallen dat meesters of juffrouwen in kleuterklassen relatief gezien vaker ziek kunnen zijn. Dit komt omdat zij natuurlijk te maken hebben met kleuters, die uiteraard nog weinig weten van een goede handhygiëne, en die ook vrijuit kunnen hoesten. Of denk bijvoorbeeld aan evenementen zoals beurzen, verjaardagen, of festivals waarbij je tussen de mensen staat.
Ook op je werk kun je je tussen veel verschillende mensen bevinden. Misschien werk je ook wel met gezamenlijke toetsenborden en een gezamenlijke keuken. En natuurlijk hebben we dan overal nog de openbare toiletten. De kans is dan een stuk groter dat je bacteriën opvangt. En dan is het al helemaal belangrijk om regelmatig je handen te wassen; zeker voordat je gaat eten!
Hoe kun je het beste je handen wassen?
Niet schrikken: In totaal zou je zo’n 40-60 seconden bezig moeten zijn met je handen wassen. En dan hebben we het niet alleen over het wassen zelf. Nee, het gaat ook om het drogen ervan. Want dit is namelijk net zo belangrijk als het wassen. Wanneer je handen nat zijn, trekken ze makkelijker bacteriën aan die door de nattigheid ook nog eens sneller verspreiden. Bovendien drogen je handen ook sneller uit als ze niet goed zijn afgedroogd.
En wat is nu precies het verschil in resultaat, als je kijkt naar water en zeep of een reinigingsgel? Zeep is nog altijd het meest effectieve middel. Het komt ook voor dat beide worden gebruikt. Maar dit is juist niet goed; omdat het heel slecht is voor de huid van je handen. De natuurlijke bacteriële flora wordt verstoord, het natuurlijke vetlaagje van je huid wordt minder, en het droogt je handen een stuk meer uit waardoor het gevoeliger wordt voor bacteriën – en het dus riskant wordt voor jouw gezondheid.
Ook belangrijk: Is je zeep op? Misschien ben je dan geneigd om naar je afwasmiddel te grijpen om je handen te wassen. Doe dit ook niet, aangezien dit te ontvettend is en je handen sneller ruw en droog maakt.
Zeep werkt het meest effectief!
Het beste is dus om gebruik te maken van zeep. Zeep zorgt ervoor dat vuil en vet wordt afgebroken tot kleinere deeltjes. Daardoor kunnen ze gemakkelijk meespoelen met het water. Het meeste viezigheid wat aan je handen zit, is olieachtig. En zoals je misschien nog weet van vroeger of school (scheikunde), mengt olie niet goed met water. Daarom zal alleen water er niet voor zorgen dat je van de viezigheid afkomt. Als je bijvoorbeeld olijfolie op je handen zet, kun je spoelen wat je wilt, maar je handen blijven vettig.
Ook virussen lossen beter op d.m.v. zeep. Virussen waaronder het coronavirus hebben een beschermend laagje. Door dit laagje zijn ze beter bestand tegen afweercellen van mensen en dieren. Doordat het laagje vettig is, is deze dus ook oplosbaar in zeep. Om die reden zorgt handen wassen ervoor dat virussen als sneeuw voor de zon van je handen verdwijnen!
Het is overigens dus wel zo dat de meeste zeepproducten ook je bacteriële flora aantasten, dus doe goed onderzoek naar de producten die je gebruikt. Verderop in deze blog leg ik je uit waar je op moet letten, en geef ik enkele voorbeelden van gezonde zeepproducten.
Tip om je handen op een gezonde, bewuste manier te drogen
Zoals eerder gezegd, is drogen dus net zo belangrijk als je handen wassen. Maar waarmee droog je het beste je handen af? Als je een gedeelde handdoek gebruikt, of wegwerpdoekjes, is het zowel schoner als beter voor het milieu om bijvoorbeeld kleine wasbare doekjes te gebruiken in het toilet. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan de bamboe handdoekjes van Tabitha Eve. Naast dat deze doekjes heerlijk zacht zijn, heeft bamboe van nature antibacteriële eigenschappen. De doekjes zijn ook nog eens super absorberend waardoor je handen nóg sneller droog zijn. Deze doekjes kunnen gewoon in de (koele) was, waarna je ze kunt ophagen om ze te laten drogen.
Openbare ruimtes: Handdroger of wegwerpdoekjes?
En wat is beter in openbare ruimtes: een handdroger gebruiken, of wegwerpdoekjes? Dan zitten we even in tweestrijd. Je handen drogen in het apparaat is namelijk beter voor het milieu, maar wegwerpdoekjes zijn hygiënischer. Dit komt omdat veel handdrogers namelijk de bacteriën van anderen kunnen rondblazen, waardoor je bij het drogen van je handen weer leuk bacteriën van anderen oppakt. Er bestaan inmiddels wel handdrogers met speciale technologieën die vrijwel geen bacteriën meer op zich nemen. Maar dit verschilt dus sterk per apparaat.
Hoe werkt zeep nu precies?
Zoals gezegd lost olie niet op in water, en zorgt zeep ervoor dat vettigheid (inclusief het vettige laagje van virussen) wordt afgebroken in kleine deeltjes, waardoor het gemakkelijk wegspoelt met het water. Op het moment dat er water bij zeep komt, komen er zeepmoleculen los. Deze maken een soort ‘brug’ tussen water en vet. Dit zijn twee substanties die elkaar normaliter afstoten.
Vet en vuil kan zo losgemaakt worden en binden zich aan de zeep, waardoor het makkelijk mee weg spoelt. Let wel: Zeep kan wel ervoor zorgen dat het een deel van de eigen noodzakelijke huidvetten oplost, waardoor het je handen uitdroogt. Hier kun je dus een groot verschil maken met het soort zeep wat je gebruikt. Later meer daarover!
Warm of koud water bij het handen wassen?
Dit is een interessante vraag. Om alvast het antwoord te geven maakt het niet uit (volgens het RIVM), en zit het verschil hem voornamelijk in de zeep. Wel is het zo dat bij warmer water de huid makkelijker ontvet kan worden. Dit komt omdat olie bij warmer water weker wordt, waardoor de olie zich al in kleinere deeltjes spreidt. Dan zou je denken: Oké, dan is warm dus iets beter. Nee, dat is niet helemaal waar. (Te) warm water kan er namelijk voor zorgen dat je poriën openstaan waardoor het aanwezige vuil in jouw waswater huidirritaties veroorzaken. Verder kan warm water ervoor zorgen dat je handen sneller uitdrogen (en dus gevoeliger zijn om bacteriën op te vangen). Wil je kiezen voor de meest veilige en milieubewuste weg? Kies dan voor koud. Je loopt geen risico op open poriën en belast ook het milieu minder.
Triclosan: Een (gevaarlijk) bacteriedodend ingrediënt
Even een stukje achtergrondinformatie over Triclosan. Heb je daar weleens van gehoord? Het is zo nu en dan weleens in het nieuws geweest. Dit is een bacteriedodend ingrediënt waarvan het gebruik sterk gereglementeerd is. Dit is ook wel te begrijpen omdat het de resistentie van bacteriën letterlijk in de hand werkt, en hierdoor de werking van antibiotica kan verminderen. Verder mogen zepen mogelijk slechts 3% Triclosan bevatten. Alsnog raden wij aan om dit ingrediënt te vermijden. Waarom? Deze 3% is namelijk zo weinig dat het geen meerwaarde oplevert. Een zeep zonder triclosan maakt je handen net zo goed schoon. Om die reden hebben wij triclosan ook volledig geband uit ons assortiment.
Vaste of vloeibare zeep?
Wat is beter om te gebruiken: vaste of vloeibare zeep? Over het algemeen zijn vaste (harde) zepen beter om te gebruiken omdat ze een lagere pH waarde hebben. Toch is het hierbij een kwestie van persoonlijke voorkeur. Het moet niet zo zijn dat je minder makkelijk en dus niet vaak je handen gaat wassen als je een hard zeepje gebruikt. Ook is het zo dat een vaste zeep wellicht niet de beste keuze is als het op plaatsen is waar veel verschillende mensen hun handen wassen (openbare ruimtes). Als je toch het gebruik van plastic zeepdispenser wilt vermijden, zijn er twee mogelijkheden:
- Koop een herbruikbare zeepdispenser in bijvoorbeeld RVS of glas en gebruik grootverpakkingen handzeep om deze te vullen zoals de Bulk2Go verpakkingen van Attitude.
- Kies voor een plasticvrij alternatief zoals de cloud zeep tabletten van Ben & Anna.
Tip: Gebruik je graag een zeepbar? Dan kun je het beste ervoor zorgen dat deze niet nat blijft aan de onderkant. Het is een goed idee om hiervoor een Soap Lift te gebruiken. Hierdoor wordt overtollig water geabsorbeerd, waardoor je zeep langer meegaat. Als je een zeepbakje gebruikt, zorg er dan voor dat de zeep niet tegen het bakje plakt en de lucht er goed bij kan. Een snelle oplossing hiervoor kan bijvoorbeeld zijn om twee elastiekjes rond je zeepbakje te doen.
Schuim: Heerlijk (on)gezond?
Waarschijnlijk ben jij het er ook wel over eens dat ‘’heerlijk schuimende zeep’’ een luxueus gevoel geeft. Ook heb je het idee dat je handen hier beter schoon van worden. Maar niets is minder waar. Een niet-schuimende zeep kan je handen net zo goed schoonmaken. Sterker nog, wist je dat de minst schuimende zepen de meest verzorgende zepen zijn? Naast het feit dat deze dus net zo goed schoonmaken, zijn ze ook erg zacht voor de droge en gevoelige huid. Zeep op basis van olijolie schuimt bijvoorbeeld bijna niet en is een echte aanrader voor de droge huid.
Ook voor een beschadigde huid is een zeep op basis van 100% olijfolie sterk aan te raden. Denk hierbij aan de Aleppo zeep van Herbelle. Of de variant met laurierolie. Laurierolie is rijk aan vitaminen en mineralen en heeft ontstekingsremmende en antibacteriële eigenschappen.
Wil je nu toch graag gebruik maken van schuim? Dit hoeft niet per se slecht te zijn. Wanneer een schuimende zeep natuurlijke ingrediënten heeft, en niet gebruik maakt van agressieve reinigingsmiddelen zoals SLS/SLES, zullen je handen hier niet snel van uitdrogen. Denk bijvoorbeeld aan Salt of the Earth zeep. Deze zeep is rijk schuimend, en zorgt voor fluweelzachte handen. Ook is het schuim speciaal ontworpen om snel weg te spoelen, waardoor er minder waterverspilling is. Uiteraard is het ook pH gebalanceerd en heeft het geen conserveringsmiddelen.
Al de schuimende handzepen van Salt of the Earth zijn een echte aanrader, en komen als direct schuim uit het flesje. Dit creëert een nog zachter en luxueus gevoel. Ook kun je de flessen opnieuw vullen, waardoor je plastic bespaart.
Wanneer gebruik je alcoholgel?
Alcoholgel is een liquide reinigingsgel op basis van alcohol. Dit wordt gebruikt om de handen ook zonder water te kunnen reinigen. En ons advies is ook om het alleen hierbij te laten. Als je namelijk de keuze hebt om zeep te gebruiken, is zeep altijd de betere keuze. Alcoholgel bevat meestal een hoog alcoholpercentage en is dus ontvlambaar. Daarnaast moet je erop letten dat er geen alcoholgel in je ogen terecht komt.
Verder kan alcoholgel niet worden gebruikt als je handen zichtbaar vuil, nat, of plakkerig zijn. Ook is het niet aan te raden na het toiletbezoek (was je handen dan met water en zeep).
Misschien denk je: Met zeep moet ik er toch ook op letten dat het niet in mijn ogen komt? Dat is natuurlijk zo. Maar in de meeste desinfectiemiddelen zit meer dan 70% alcohol. Deze geeft een chemische verbranding in de ogen. Binnen enkele minuten kan er veel schade zijn aangericht doordat belangrijke cellen op de oppervlakte van het oog (onherstelbaar) beschadigd raken.
Voordelen alcoholgel
Alcoholgel is dus een ideale oplossing als je geen water en zeep tot je beschikking hebt, maar toch je handen wilt reinigen (mits ze niet zichtbaar vuil, nat, of plakkerig zijn). Verder reinig je hiermee je handen in 15 tot 30 seconden (in plaats van tussen de 40 en 60 seconden, wat de standaard zou moeten zijn met normaal wassen). Dat was ook één van de redenen waarom het zo populair was met het tegengaan van het coronavirus. Ook kun je een alcoholgel overal mee naartoe nemen en is het dus ideaal voor onderweg.
Kies het beste voor een goede alcoholgel. Deze droogt normaal gezien je handen niet uit, omdat er ook voedende ingrediënten aan toegevoegd zijn, waaronder glycerine. Dit is onder meer het geval bij de handgel van Weleda.
TIP: Heb je geen water en zeep in de buurt, maar heb je toch zichtbaar vuile of plakkerige handen? Met Marcel’s Green Soap hygiënische handdoekjes was je makkelijk je handen onderweg. De toegevoegde alcohol werkt ontsmettend en aloë vera zorgt ervoor dat je handen niet uitdrogen. Ook heeft het een heerlijke geur van kersenbloesem. Na gebruik hoef je je handen niet af te spoelen.
Onze tips voor droge handen
We wilden de blog niet afsluiten voordat we jou nog extra tips kunnen meegeven om bij en na het wassen je droge handen te verzorgen. Daar komen ze:
- Was je handen niet met warm water;
- Gebruik een milde, parfumvrije handzeep;
- Droog je handen goed af na het wassen;
- Door je handen af en toe te scrubben verwijder je dode huid en vervuiling. Hiervoor kan je een zachte lichaamsscrub gebruiken zoals de scrub met aloe vera en honing van Bee Honest. Smeer nadien je handen in met een voedende handcrème;
- Gebruik regelmatig een goede handcrème. Voor de gevoelige huid kan je bijvoorbeeld kiezen voor de parfumvrije hand en bodylotion van Green People of de handcrème met biologische amandelolie van Weleda;
- Bescherm je handen tegen de kou.
Het hoeft niet alleen verzorging te zijn wat droge handen kan veroorzaken. Ook andere factoren spelen een rol, zoals de verwarming en airconditioning in huis, chemicaliën in schoonmaakmiddelen, agressieve verzorgingsproducten, de invloed van de zon, en huidziektes zoals psoriasis en eczeem.
Tip: Crèmes met bijenwas leggen een laagje op je huid zodat deze minder snel vocht verliest. Kies bijvoorbeeld voor deze klassieker van Burt’s Bees om je handen te beschermen.