De meeste mensen staan er niet bij stil wanneer ze na het schoonmaken een sopje door de afvoer spoelen. Maar alles wat door de afvoer gaat, komt uiteindelijk in onze waterzuivering terecht. Niet alleen wij als mensen ervaren de gevolgen hiervan in ons drinkwater. Ook de voedselketen en oceanen hebben te kampen met de onnatuurlijke gevolgen van chemicaliën, microplastics, en al het andere wat slecht of niet afbreekbaar is in de natuur.
Zoals je ziet gaan we het in dit artikel hebben over biologisch afbreekbaar schoonmaken. Want juist bij het schoonmaken zal er een hoop van de gebruikte producten in de afvoer verdwijnen. Na het lezen van dit artikel, weet je alles over het volgende:
- Wat is de schadelijke impact van schoonmaakproducten op het milieu?
- Het verschil tussen synthetische en biologische schoonmaakproducten
- Hoe kun je milieubewust schoonmaken?
- Extra handige tips voor lastige schoonmaakklusjes!
Het belang van biologisch afbreekbaar schoonmaken
Omdat er sinds 1950 steeds meer onnatuurlijke, slecht- of niet-afbreekbare producten op de markt zijn gekomen, is het des te belangrijker geworden om ons bewuster te maken van de effecten hiervan. Er zijn namelijk ontzettend veel producten die niet veilig zijn voor het milieu en het waterleven. En het gaat hierbij verder dan wat je door de afvoer spoelt.
Als producten niet biologisch afbreekbaar zijn, wil dit zeggen dat ze niet van nature ontbinden. Sterker nog, voor veel producten kan het honderden jaren of oneindig duren voordat ze zijn afgebroken. En zoals je weet hebben wij allemaal met dezelfde planeet te maken. En de planeet heeft niet een oneindige ruimte aan land. Veel niet-biologisch afbreekbare producten komen o.a. op stortplaatsen terecht, maar ook in parken, bossen, velden, en de zee.
Des te meer redenen je hebt om voor refills te kiezen. Hier hebben wij ook een blog over geschreven, dus lees deze vooral als je daar benieuwd naar bent: https://www.biggreensmile.nl/article/3-redenen-om-voor-refills-te-kiezen.aspx
De technologische ontwikkeling heeft voor veel vooruitgang gezorgd, maar dit komt helaas ook met een enorme bijwerking. Deze is dat de natuur simpelweg niet het vermogen heeft om producten volledig af te breken, wanneer ze niet (volledige) biologisch-afbreekbaar zijn. Wanneer dit wél het geval is, dan breekt de natuur dit af door middel van een natuurlijk proces. Kort gezegd, wordt het dan afgebroken door bodem, lucht, of vocht. Hierna wordt het product ‘’onderdeel’’ van het land. Vervolgens breken schimmels, bacteriën, en andere ontleders de producten verder af.
Dat natuurlijke proces zou het allerbeste zijn voor onze planeet, omdat er dan geen giftige resten worden achtergelaten. Maar om dit te realiseren moeten wij als mensen de planeet een handje helpen door het enkel producten te geven die (volledig) biologisch afbreekbaar zijn.
Biologische afbreekbaarheid = (deels) verplicht
Biologische afbreekbaarheid is (deels) verplicht geworden. Dat klinkt positief, maar het betekent ook dat een groot deel van de producten alsnog niet (volledig) biologisch afbreekbaar zijn. Daarnaast is het zo dat als een product biologisch afbreekbaar is, dit niet altijd wil zeggen dat het óók milieuvriendelijk is. Hoe komt dat?
Als het gaat om schoonmaakmiddelen, geven wettelijke bepalingen aan dat je een product ‘biologisch afbreekbaar’ mag noemen als het voor 80 - 90 procent biologisch afbreekbaar is. Dit betekent dus dat ‘biologisch afbreekbaar’ niet wil zeggen dat een schoonmaakproduct 100% biologisch afbreekbaar is. Hier kun je dus op letten op het moment dat je een ecologisch en/of biologisch schoonmaakmiddel aanschaft.
En wanneer je al helemaal niet kunt zien of een schoonmaakproduct biologisch afbreekbaar is, dan voldoet het niet aan deze wettelijke eis – en is het dus zeer slecht af te breken in de natuur. De ingrediëntenlijst is altijd hetgeen wat telt. En om jou hier wat meer wegwijs in te maken, gaan we nu wat dieper in op de biologisch afbreekbare stoffen.
Wanneer is een product biologisch afbreekbaar?
Wat maakt een product nu precies biologisch afbreekbaar? Eerder hadden we je al een kort verhaal verteld van hoe een natuurlijk afbreekproces verloopt. Een product is biologisch afbreekbaar wanneer het onder invloed van micro-organismen wordt afgebroken. Deze breken de stoffen af tot bijvoorbeeld water, koolstofdioxide, en anorganische zouten. Dit zijn stoffen die in de natuur voorkomen, waardoor het niet schadelijk is voor het milieu.
Ondanks dat er voor schoonmaakmiddelen wettelijk bepaald is dat ze niet per se 100% biologisch afbreekbaar hoeven te zijn om ‘biologisch afbreekbaar’ te zijn, staat er gelukkig wel in de Europese wetgeving dat bepaalde stoffen wél volledig biologisch afbreekbaar moeten zijn. Dit gaat dan om alle oppervlakte-actieve stoffen in schoonmaak- en wasmiddelen.
Echter, wil dit niet zeggen dat:
- Het volledige product biologisch afbreekbaar is.
- Het product ongevaarlijk is voor het milieu en onze gezondheid. Sommige biologisch afbreekbare stoffen worden door het uiteenvallen in verschillende componenten giftig voor het waterleven of bepaalde gewassen. Sommige geurstoffen, kleurstoffen en conserveermiddelen kunnen allergische reacties veroorzaken.
Over oppervlakte-actieve stoffen
Waarom is het nu zo belangrijk dat oppervlakte-actieve stoffen volledig biologisch afbreekbaar zijn? Want anders zou er geen Europese wet voor bestaan. De reden waarom dit bij oppervlakte-actieve stoffen zo belangrijk is, is omdat de meeste hiervan kunnen leiden tot schuimvorming. Misschien ken je de welbekende ingrediënten SLS (Sodium Laureth Sulfate) of Cocamidopropyl betaïne wel. Deze oppervlakte-actieve stoffen zitten vaak in persoonlijke verzorgingsproducten, en creëren een (misschien heerlijk) schuim in je shampoo, zeep, tandpasta, enzovoorts.
Omdat deze stoffen dus een sterke veroorzaker zijn van schuim, kan er in waterwegen onaanvaardbaar veel schuim ontstaan. Vooral als het water daar sterk in beweging is. En dit is dan ook exact de reden waarom oppervlakte-actieve stoffen biologisch afbreekbaar moeten zijn: om het schuimprobleem te voorkomen.
Wat zijn oppervlakte-actieve stoffen precies?
Oppervlakte-actieve stoffen worden ook wel ‘tensiden’, ‘detergenten’ of ‘wasactieve stoffen’ genoemd. Wat ze doen, is de oppervlaktespanning verlagen tussen een vloeistof en een vast element. Simpel gezegd zijn het reinigers die ervoor zorgen dat vloeistoffen makkelijker kunnen loskomen van een vast object. Denk hierbij bijvoorbeeld aan die vervelende, harde vlek op je pan bij het afwassen.
Er zijn verschillende soorten oppervlakte-actieve stoffen. Dit zijn anonische stoffen (waaronder zeep), niet-ionische stoffen, amfotere (zoals betaïnederivaten, cocominopropylbetaïne), en kationische stoffen. Waarschijnlijk abracadabra, dus om het wat overzichtelijker te maken noemen we de drie categorieën van oppervlakte-actieve stoffen:
- Synthetisch - op basis van aardolie: dit zijn lineair alkylbenzeensulfonaat (LAS), secundair alkaansulfonaat, alkylfenolethoxylaten en de kationogene oppervlakteactieve stoffen.
- Geheel of gedeeltelijk synthetisch. Dit zijn: alkylsulfaat (AS), alkylethersulfaat (AES), de alcoholethoxylaten, de alcoholethoxy/propoxylaten en de vetzuuralkanolamides.
- Van natuurlijke hernieuwbare grondstoffen: niet-ionische oppervlakteactieve stoffen zoals alcoholethoxylaten (AEO), vetzuuralkanolamides (FAA) en lkylpolyglycosiden (APG). deze laatste zijn afgeleid van suiker.
Zoals je ziet kunnen oppervlakte-actieve stoffen dus zowel natuurlijk als geheel (of gedeeltelijk) synthetisch zijn. Het nadeel van synthetische oppervlakte-actieve stoffen zijn dat ze niet duurzaam zijn.
Straks vertellen we je meer over de verschillen tussen synthetische en biologische schoonmaakproducten.
Zijn oppervlakte-actieve stoffen veilig?
Dit hangt er dus sterk vanaf wat voor oppervlakte-actieve stoffen je gebruikt. Waar je goed voor moet oppassen, is de oppervlakte-actieve stof LAS. Deze stof is enorm giftig voor de flora en fauna in het waterleven. In Zweden is deze stof zelfs verboden. Wat is LAS? Dit is een synthetische stof (ook wel dodecylbenzeensulfonzuur genoemd) op basis van aardolie en daarom niet duurzaam.
De Europese wet bepaalt dat alle oppervlakte-actieve stoffen in schoonmaak- en wasmiddelen volledig biologisch afbreekbaar moeten zijn. Wil je toch een goed alternatief voor synthetische oppervlakte-actieve stoffen? Dan kun je kiezen voor niet-ionische oppervlakte-actieve stoffen die van suiker afgeleid zijn.
Wat zijn alternatieven voor oppervlakte-actieve stoffen?
Er zijn gezondere alternatieven te vinden voor synthetische oppervlakte-actieve stoffen. Je hoeft deze dus niet per se te gebruiken om goed te kunnen wassen of schoon te maken.
Saponinen
Een goed natuurlijk alternatief, zijn saponinen. Dit zijn zeepstoffen en suikerverbindingen die van nature voorkomen in planten. Denk hierbij aan peulvruchten, spinazie, look, de schil van aardappelen, en haver. Wanneer saponinen worden opgelost in water, ontstaat er bij het schudden een schuim.
Attitude maakt gebruik van saponine in hun schoonmaakmiddelen, samen met plantaardige oppervlakte-actieve stoffen. Daarnaast gebruikt Seepje saponinen als hoofdingrediënt. Zij halen saponinen uit de schil van de Sapindus mukorossi-vrucht. Voor het geval dat je deze niet kende: dit letterlijk een grote zeepnoot, die je kunt vinden in bijvoorbeeld Nepal en Noord-India en groeien op zo’n 200-1500 meter hoogte. In het Engels wordt het dan ook de ‘soapnut tree’ genoemd.
Wist je dat je deze schillen in pure vorm ook kunt gebruiken voor de was? Jazeker. Seepje haalt deze schillen uit de Himalaya. Op het moment dat de schil in aanraking komt met water, komt er een natuurlijke vorm van zeep vrij. Wanneer je hier gebruik van maakt laat je letterlijk de natuur de was voor je doen. Je kunt de schillen zelfs drie keer gebruiken, en daarna eventueel gewoon in de tuin van je buurman gooien.
Zeep
Zeep is nog steeds één van de meest gebruikte oppervlakte-actieve stoffen. Zeep wordt gemaakt van dierlijke of plantaardige oliën. In de ingrediëntenlijst vindt je meestal de olie terug waarvan de zeep gemaakt is bvb. Kokosolie of arganolie. Ecodoo gebruikt plantaardige zeep als belangrijkst wasactieve stof in hun wasmiddelen. Deze wasmiddelen bevatten bovendien geen palmolie.
Pure producten zoals groene zeep, natriumbicarbonaat of soda en (schoonmaak) azijn zijn makkelijk biologisch afbreekbaar en kan je gebruiken voor allerlei huishoudelijke klussen. Bovendien hoef je je geen zorgen te maken over andere additieven zoals kleur-en geurstoffen.
Biologische vs synthetische schoonmaakmiddelen
Wat is het verschil tussen biologische en synthetische schoonmaakmiddelen? Zoals je waarschijnlijk al kunt raden, worden biologische schoonmaakmiddelen verkregen vanuit natuurlijk plantaardige producten. Het kan ook biologisch zijn wanneer het afkomstig is van dierlijke vetten en oliën op zeep basis. Vroeger was het heel vanzelfsprekend om gebruik te maken van natuurlijke schoonmaakmiddelen, zoals zeep. Deze bevatten een substantie die snel en volledig wordt afgebroken. Met andere woorden: het is biologisch afbreekbaar.
Synthetische schoonmaakmiddelen worden gemaakt uit aardolie, en zijn net een tikkeltje agressiever. Je kunt er namelijk zelfs water mee ontharden. Echter zijn deze middelen op basis van aardolie helaas geen duurzame manier. Aardolie is namelijk een bron die opraakt, en het zorgt voor extra CO2-uitstoot. Zie je hier dus hoe een biologisch afbreekbare stof niet altijd milieuvriendelijk is?
Daarnaast bevatten synthetische schoonmaakmiddelen soms ontsmettingsmiddelen of sterke zuren. Ook zitten er vaak conserveermiddelen, kleurstoffen, of parfum in. Over het algemeen breken deze stoffen niet tot langzaam af wanneer ze in aanraking komen met de natuur.
Ondanks dat, kunnen synthetische schoonmaakmiddelen dus alsnog ‘biologisch afbreekbaar’ zijn. Weet je nog, dat een product zo genoemd kan worden wanneer het voor 80 tot 90 procent biologisch afbreekbaar is?
Daarom adviseren wij altijd om op de ingrediëntenlijst te letten wanneer je een schoonmaakmiddel wilt aanschaffen. Producten die vaak schadelijke stoffen bevatten zijn vaak de producten die voor lastige klussen worden gebruikt, zoals kalkaanslag verwijderen, ontstoppen, de oven reinigen, het toilet schoonmaken, etc.
Tips voor lastige schoonmaakklusjes op een milieuvriendelijke manier
Om je goed op weg te helpen, delen we nu een aantal tips met je. Met deze tips kun je zelfs de meest lastige klusjes op een milieuvriendelijke manier uitvoeren.
Voor je gootsteen
De meest milieuvriendelijke manier om je gootsteen te ontstoppen, is met azijn en baking soda. Of gebruik de TwistOut, een handig en biologisch-afbreekbaar hulpmiddeltje om die haren uit je afvoer te halen zonder geknoei en zonder chemisch producten.
Voor je toilet
Gebruik nooit bleekmiddel voor je toilet. Dit doodt namelijk de bacteriën die voor een natuurlijke afbreekbaarheid zorgen in je septic tank, maar ook in het milieu en het waterleven. Kies voor toiletreinigers zonder bleek zoals de powerreiniger van Ecover.
Schoonmaken van je huis
Zachte groene zeep is perfect voor het schoonmaken van houten vloeren en houten meubels. De vette zeep laat het hout mooi glimmen én houdt het langer mooi. Ook een granieten aanrecht of vloer van hardsteen blijft mooi door gebruik te maken van groene zeep.
Voor je tapijt
Heb je gemorst op je tapijt? Doe er baking soda op, laat het even trekken en ga er met de stofzuiger overheen. Dit werkt ook goed om je matras op te frissen.
Voor je oven
Ook de oven kan je reinigen met natriumbicarbonaat. Maak een pasta door het natriumbicarbonaat te mengen met water. Breng het vervolgens aan in de oven en laat het 12 uur inwerken. Verwijder het hierna met water en eventueel een beetje afwasmiddel, en spoel na.
Baking soda vs sodakristallen
Even een tipje van ons tussendoor. Ken jij het verschil tussen baking soda en sodakristallen? Baking soda, ook wel zuiver natriumbicarbonaat genoemd, is een poeder dat je kan gebruiken voor allerlei schoonmaakklusjes. Daarnaast kun je het gebruiken bij het bakken als rijsmiddel (zoals de Engelse benaming al doet vermoeden). Sodakristallen of huishoudsoda wordt uitsluitend gebruikt om schoon te maken. Sodakristallen zijn een stuk sterker en een krachtige ontvetter.
Milieubewust afwassen of je vaatwasser gebruiken
Gebruik je de vaatwasser of was je (liever) af? In beide gevallen kun je milieubewuster zijn. Allereerst bespreken we de vaatwasser. Deze gebruikt tot 3.5x minder water dan een handafwas, maar het gebruikt wel meer energie. Dit kun je oplossen door je vaatwasser op een eco-programma te laten draaien, en je vaatwasser telkens volledig vol te laden.
Daarnaast is de vaatwasser een prima milieuvriendelijke optie, mits je vaatwastabletten gebruikt die het waterleven niet beïnvloeden. Kies in dat geval voor vaatwastabletten zonder synthetische kleur- en geurstoffen, zoals de Ecover Zero vaatwastabletten. Verder heb je bijvoorbeeld de vaatwastabletten van Sonett, welke bestaan uit 100% natuurlijke ingrediënten. Hierdoor zijn ze snel én zeer makkelijk biologisch afbreekbaar.
Goed om te weten: deze vaatwastabletten zijn geen all-in-one vaatwastabletten. Daarom kun je ze combineren met Sonett regenereerzout en Sonett glansspoelmiddel. Voor extra gebruiksgemak, kun je kiezen voor een all-in-one vaatwastablet.
Misschien denk je: waarom zou ik niet kiezen voor een all-in-one vaatwastablet? Nou, wanneer je hier niet voor kiest, en dus gaat voor klassieke vaatwastabletten of vaatwaspoeder in combinatie met regenereerzout en glansspoelmiddel, dan heb je ook een aantal voordelen:
- Je kan de hoeveelheid zout aanpassen aan de waterhardheid in je regio. Bij all-in-one tabletten moet je soms toch nog zout toevoegen naargelang deze waterhardheid. Waterhardheid verwijst naar de hoeveelheid calcium en magnesium in het water. Hoe harder het water, hoe sneller je kalkaanslag ziet op bijvoorbeeld je glazen. Te hard water zorgt er ook voor dat er kalk opstapelt in je machine en dat ze sneller stuk gaat.
- Als je vaatwaspoeder gebruikt kan je de hoeveelheid aanpassen aan hoe vuil de vaat is. Ook als je soms een kort programma gebruikt is vaatwaspoeder beter dan een vaatwastablet, dat mogelijk niet volledig oplost. Dit is ecologisch en economisch.
- Ook je glanspoelmiddel kan je doseren volgens behoefte. Glansspoelmiddel zorgt ervoor dat waterdruppels makkelijker van je vaat aflopen. Zitten er veel plastic potjes in je vaatwasser, voeg dan extra glansspoelmiddel toe. Op plastic verdampt water trager en dit zal dus sneller nat uit je vaatwasser komen. Door extra glansspoelmiddel kan je dit vermijden.
- Kiezen voor de drie aparte producten is goedkoper dan een all-in-one tablet.
Een vaatwasser heeft regenereerzout nodig om ophoping van kalkdeeltjes te voorkomen. Regenereerzout is een extra zuiver zout met een grove korrel en vaak een beetje anti-klontermiddel. Zout is van zichzelf al een natuurlijk mineraal en kan/hoeft dus niet verder worden afgebroken in de natuur. Je kan wel kiezen voor regenereerzout zonder klontermiddel zoals het regenereerzout van Sonett of Sodasan vaatwaszout. All-in-one vaatwastabletten bevatten al een deel regenereerzout.
Opteer je toch voor afwassen met de hand (gezellig, toch?) ga dan ook op zoek naar een afwasmiddel op plantaardige basis, dat goed biologisch afbreekbaar is. Kijk ook goed naar de dosering. De huidige afwasmiddelen zijn vaak erg geconcentreerd waardoor je maar weinig nodig hebt.
Wassen zonder milieuschade
Wassen doen we allemaal, soms wel meerdere keren per week. Kiezen voor natuurlijke wasmiddelen is dus een must als je schade wilt voorkomen. Microplastics zijn een groot probleem bij de was, zoals je kunt lezen in onze recente blog artikel hierover: microplastic bij het wassen. Hierin vind je ook een aantal goede alternatieve wasmiddelen om te gebruiken die geen microplastics bevatten.
Hedendaagse wasmiddelen bevatten naast oppervlakte-actieve stoffen meestal enzymen om het wasmiddel effectiever te maken op lage temperatuur, en de hoeveelheid andere chemicaliën te kunnen verminderen. Wasmiddelen met enzymen zijn dus ook een milieubewuste keuze. Voorbeelden van wasmiddelen met enzymen zijn bijvoorbeeld de wasmiddelen van Marcel’s Green Soap. Bij een zeer gevoelige huid en voor baby’s zijn wasmiddelen zonder enzymen echter een betere keuze zoals de wasmiddelen van Sodasan en de wasmiddelen van Bio-D.
Wist je dat azijn ook een natuurlijke wasverzachter is, en deze gelijk je trommel en leidingen reinigt? Bovendien versterkt het de geur van je wasmiddel. Een goed idee om dit te gebruiken dus.
Je kunt je wasmachine ook tussendoor reinigen om zeepresten en vuil te verwijderen. Dit kun je het beste doen met kristalsoda. Hoe gaat dat in zijn werk? Doe een half kopje tot maximaal één kopje kristalsoda in de trommel, en zet je wasmachine aan op een katoenprogramma. Hierdoor verwijder je ook meteen nare geurtjes. Het beste is om dit eenmaal per jaar eens te doen.
TIP: Door je wasmachine open te laten staan tussen wasbeurten voorkom je geuren en schimmelvorming in je wasmachine.
Meer tips om milieubewust schoon te maken
Wil je nog wat tips op een rijtje om milieubewust schoon te maken? Komen ze!
- Warm water is geen must om goed schoon te maken. Lauw of koud water werken even goed. Hierdoor bespaar je energie en dus ook CO2 uit;
- Afwasmiddel is een echt allround product: sneakers schoonmaken, ontvlekken, ramen poetsen, het aanrecht schoonmaken, het bad schoonmaken, laminaat streepvrij schoonmaken én afwassen natuurlijk. Let bij het afwassen wel op de dosering. De meeste mensen gebruiken veel meer afwasmiddel dan nodig is;
- Gooi je sop na het schoonmaken niet op straat of in de tuin, maar spoel het weg door de afvoer zodat de waterzuivering zijn werk kan doen;
- Kies voor plantaardige ingrediënten en vermijd producten met aardoliederivaten. Aardolie is een bron die opraakt en voor extra CO2 uitstoot zorgt. Plantaardige ingrediënten raken nooit op en de planten halen tijdens het kweken ook nog eens CO2 uit de lucht;
- Denk ook aan de verpakking: kies voor zo weinig mogelijk verpakking door refills en geconcentreerde producten te gebruiken (let dan wel goed op je dosering). Een gerecyclede verpakking en volledig recyclebare verpakking heeft ook een pak minder impact op het milieu;
- Kwalitatieve microvezeldoekjes zoals de doekjes van Smart maken schoonmaakproducten voor heel veel klussen overbodig. Door de goede kwaliteit geven de doekjes geen microplastics vrij tijdens het gebruik en het wassen.
Hoe vanzelfsprekend is frisse lucht?
Als het gaat om biologisch-afbreekbaar, dan zouden we ook eens moeten kijken naar het effect van ongezonde lucht. Het vervelende hiervan is dat het een onzichtbaar probleem is, dat zich zeer gemakkelijk over onze planeet verspreidt. Ben je benieuwd naar hoe je de lucht zowel binnen- als buitenshuis kunt verbeteren? En hoe je voorkomt dat je o.a. een wolk aan chemicaliën inademt? Lees dan vooral onze blog over frisse lucht: https://www.biggreensmile.nl/article/frisse-lucht-is-cruciaal-dit-is-wat-je-zelf-kan-doen.aspx